Ne Anlatıyor?
İsim Hafızası Nedir? Ne İşe Yarar? İsim Hafızası Nasıl Oluşturulur? İsimler Nasıl Hatırlanır? İsim Hafızası Neden Zayıf Olur?
Hiç kendinizi birisini tanıdığınız halde adını hatırlamakta zorlanırken buldunuz mu? Ya da belki isimlerini hatırlıyorsunuz ama görünüşlerini hatırlamıyorsunuz? İlk bakışta bir kişiyi ismi ve yüzüyle hatırlamak ve tanımlamak basit görünebilir, ancak özellikle insanlar yaşlandıkça bu zor olabilir.
Daha düşük beyin hacmi (özellikle frontal kortekste), dendritik sinapslarda azalma, dendritik esneklik kaybı ve nörotransmiter ve hormon seviyelerindeki değişiklikler, beyinde bu olaydan sorumlu olabilecek değişikliklerden bazılarıdır. Bu değişiklikler bilişsel ve hafıza bozukluklarına yol açarak kişinin önemli bilgileri koruma kapasitesini zayıflatabilir.
Bu nedenle yaşlı kişiler sıklıkla yüzleri ve isimlerin yanı sıra en son yaptıkları aktivite veya bir nesnenin yeri gibi şeyleri hatırlamakta zorluk çektiklerinden yakınırlar. Bu sorunun üstesinden gelmek için isimlerin öğrenilmesini ve akılda tutulmasını en üst düzeye çıkaracak teknikleri araştıran çok sayıda çalışma vardır. Bu araştırmalar, bu ortak hafıza sorununun yönetilmesinde faydalı olabilecek yöntem ve yaklaşımlara ışık tutmaktadır.
İsim Hafızası Nedir?
İsim hafızası terimi genellikle bireylerin isimlerini ezberleme ve hatırlama kapasitesini tanımlar. İnsanların adlarını hatırlayabilmek çok önemli bir sosyal beceridir çünkü bağlantıları güçlendirir ve sürdürür ve iletişim kurduğunuz insanlara olan saygınızı ve değerinizi gösterir.
Bir müşterinin veya yatırımcının adını hatırlayamıyorsanız, muhtemelen onları şirketiniz için büyük bir anlaşmaya ikna edemezsiniz.
İsim Hafızası Ne İşe Yarar?
ABD hafıza şampiyonu, “Uluslararası Hafıza Adamı” olarak bilinen ünlü konuşmacı, Chester Santos, CNBC’ye gönderdiği bir e-postada şöyle yazıyor: “Birinin adını hatırlayabildiğiniz zaman , onlara sizin için önemli olduklarını gösterir ve bu da yakınlık kurabilir.” Öte yandan isimlerin yanlış telaffuz edilmesi veya kişilerin isimlerinin unutulması hem kişisel hem de mesleki ilişkiler üzerinde olumsuz etki yaratabilir.
2019’da yapılan bir araştırmaya göre, insanlar unutulmayı hoş karşılamıyor ve bunu hakaret olarak görüyor ve unutulan kişiye daha az yakınlık ve önem veriyor. Birinin adını hatırlamaya çalışan kişiler paniğe kapılabilir ve görevlerine odaklanma becerilerini tehlikeye atabilir.
İş hayatında değerli bir bağlantıya dönüşen olumlu bir ilk izlenim yaratmak, geliriniz üzerinde büyük bir etkiye sahip olabilir. Ya da bir eğitimci iseniz öğrencilerinizin ismini hatırlamak onların dersinize olan ilgisini artırabilir.
İsim Hafızası Nasıl Oluşturulur?
İsim hafızası doğuştan sahip olduğunuz bir şey değil zamanla gelişen bir yetenekdir. İyi ya da kötü isim hafızası diye bir şey yoktur; sadece eğitilmiş hafıza ve eğitilmemiş hafıza vardır.
Hafızanızın yaklaşık üçte birini genetiğimize ve beynimizin biyolojik yapısına bağlıdır. Bu bilgi de üçte ikisinin geliştirilebilir nitelikte olduğunu ortaya çıkarıyor.
İsim hafızası oluşturmak içinde bazı pratik yöntemler vardır. Bu yöntemleri uygulayarak isim hafızası oluşturma konusunda kendinizi oldukça geliştirebilirsiniz.
İsimler Nasıl Hatırlanır?
Sinir bilimci Dean, isimlere ek ipucu verilmediğinden, genellikle beynin kısa süreli hafızasında (genellikle duyduğumuz şeyleri kaydeden) depolanır ve daha sonraki bilgi parçalarıyla kolayca yer değiştirir. Burnett’e göre Bir ismin kısa süreli hafızadan uzun süreli hafızaya geçmesi için, kişinin diğer hatırlanabilir özelliklerine göre giydirilmesi gerekir, örneğin konuşma sırasında tekrarlanması, ya da ismin kısa süreli hafızadan uzun süreli hafızaya geçmesi gerekir.
İsimleri hatırlamak konusunda sihirli bir formül yoktur. Bu çaba ilgi ve gelişmeye açık olmayı gerektirir. Aşağıda anlatılan adımlar sizin isimleri hatırlama konusundaki çabanıza destek olacaktır.
1- İsimler Konusunda Kötü Olduğunuz İnancını Bırakın
İnsanlar size inatla “isimleri hatırlamada kötü” olduklarını söyleyecektir ki bu da onların isimleri öğrenmelerinin önündeki en büyük engeldir.
Bir şeyi yapamayacağınızı söylemek onu yapmamaya karar vermenize neden olur. Hem isimleri hatırlamak hem de diğer hemen hemen her şey için geçerlidir.
Örneğin, daha sağlıklı beslenmeye çalışıyorsam ama sürekli kendime “Tatlı konusunda iradem sıfır” diyorsam, o zaman, sıfır irade gücüm var, dolayısıyla baklava gördüğümde kesinlikle onları yiyeceğim.
Kendinizi isimler konusunda berbat olmakla suçlamak yalnızca kendi kendini gerçekleştiren bir kehanet haline gelmekle kalmaz, aynı zamanda bir dizi nedenden dolayı girişinizi de mahveder.
Buluşacağınız kişiye, unutulmaz bir izlenim yaratmak için sizin tarafınızdan biraz daha fazla çalışmaya değmediği mesajını gönderir.
Bu çok kibirli bir davranış çünkü bunu söylediğiniz kişi muhtemelen kim olduğunuzu öğrenmek için çok çabalıyor ve muhtemelen adını bilmenizi tercih ediyor.
Siz ve Japon balığı benzeri hafızanız hakkındaki konuşma hemen başlıyor. Bir ortaklık için iyi bir başlangıç değil.
2- İsimleri ile Hitap Edin
Birisinin size ismini söylediğini duyar duymaz, el sıkışın, gülümseyin ve samimi bir şekilde karşılık verin.
İşte bu kişinin değerli olduğunu, dinlendiğini ve sizinle tanışmaya istekli olduğunu hissetmesini sağlamak için yatırım yapmanın tam zamanı. Adlarını sanki ilk kez duyuyormuş gibi söylemek yardımcı olacaktır. Ancak bunu uzatmadan samimi bir şekilde söyleyin.
Birisi kendini tanıtırken insanlar genellikle çok dikkatli değildir. Yeni tanışan kişi, o an yeterince dikkatli olmadığından ismi doğru telaffuz etme konusunda endişe duyabilir.
Eğer yeni tanıştığınız kişinin adını doğru telaffuz etme konusunda endişe yaşıyorsanız o an tekrar sorun. Bu yöntem, onunla bağ oluşturma aracı olarak kullanmanın yanı sıra, birey olarak onlara değer verdiğinizi ve önem verdiğinizi gösterir.
Tanıştığınız kişinin alışılmış isimlerden farklı bir adı varsa da, ismini tekrar sormak fayda sağlayabilir. Ayrılma zamanınız geldiğinde ya da bir dahaki sefere onu gördüğünüzde, adını karıştırmaktansa hemen sormak daha iyidir.
3- Çağrışımlar Oluşturun.
Bu kişinin adıyla mümkün olduğunca çok sayıda zihinsel çağrışım oluşturun. Hızlı ve gizlice ilerleyin.
“Merhaba, benim adım Fatih.”
“Fatih [durakla, gözlerinin içine bak, gülümse], seninle tanıştığıma çok sevindim.”
” Fatih kayınbiraderimin adıdır” dedim kendi kendime. [Kayınbiraderimin belirli bir şeyi yaptığını veya hareket ettiğini düşünün.] Belki de kayınbiraderimin denizci olduğu için üniforma giydiğini düşüneceğim. [Yeni Fatih’in yüzünü gözlemleyin, Denizci Fatih’i hayal edin ve sonra yeni Fatih’ e dönün.]
Bu stratejinin bir püf noktası var: Buluşacağınız kişiye en derin düşüncelerinizi açıklamayın. İnsanlar bu çağrışımlara nasıl tepki vereceklerini bilmiyorlar ve bunun ardından gelen rahatsızlık nadiren keyifli bir sohbete dönüşüyor.
Çağrışımın kalıcı olması için gerektiği kadar güçlü olmasını sağlayın, ancak ne kadar zararsız olursa olsun, kişiye perde arkasında neler olduğunu asla anlatmayın. Adlarını nasıl hatırladığınız onlar için önemli değil; onlar için önemli olan sizin bunu yapmanızdır.
4- Vedalaşırken İsimlerini Son Kez Söyleyin
Bu gerçekten çok kolay: Tartışma sona erdiğinde kişinin adını tekrarlayın. Çalışırken onlarla göz temasını koruyun.
“Fatih, seninle tanıştığıma çok sevindim”
Çeşitli nedenlerden dolayı bu bölüm sıklıkla aceleye getirilmektedir; ancak acele etmeyin ve bilinçli olmaya çalışın. İnsanlar genellikle bir konuşmanın sonunda söylenenleri unuturlar ama sizinle konuşurken nasıl hissettiklerini hatırlarlar.
5- Unutmayı Kabullenin ve Tekrar Sorun
Birinden adını tekrar etmesini istemek dünyanın sonu değil. Hatalara katlanma isteğinizi gösterir. Yardımı kabul etmeye istekli olduğunuzu gösterir. Bu kişi için daha iyi performans gösterme arzunuzu gösterir.
Birinden söylediklerini tekrar etmesini istemek sizi biraz rahatsız edebilir, ancak o anda sormamanın sonuçları daha sert olur. Başka bir deyişle, olay bittikten sonra “Aslında daha önce tanışmıştık” denmesi, giriş sırasında konuyu gündeme getirmekten çok daha gariptir.
Bunun için özellikle yararlı bir taktik özür dilemek, kişinin adını tekrar sormak ve tartıştığınız başka bir konuyu gündeme getirmektir. Bu, onları ve tartışmayı dinlediğinizi ancak bir şeyi gözden kaçırdığınızı gösterir.
İsimler konusunda gerçekten iyi olmak istiyorsanız sihirli bir değnek yok. Herhangi bir konuda iyi olabilmek zaman, pratik ve çaba gerektirir.
Hatırlamanızı istediğim en önemli ders, diğer kişiye daha fazla zaman ayırdığınızda onun için daha unutulmaz olmanızdır. Her şeyin yanı sıra, en azından isimlerini öğrenme zahmetine giren sizdiniz.
İnsanlar, kendileri hakkında hiçbir şey hatırlamayacak kadar meşgul olan birçok insanla temasa geçecek. Zaman ve çaba harcamaya hazırsanız kalabalıktan farklı olacaksınız.
İsim Hafızası Nasıl Geliştirilir?
Bir ismi veya yüzü unutmak pek çok kişinin ortak endişesi olduğundan utanılacak bir durum değildir. Bu sadece yaşlılar için değil, herkes için zorlu bir görev olabilir. Çevremizdeki insanların isimlerini ve yüzlerini hatırlamamıza yardımcı olması için anımsatıcılar, geri getirme uygulamaları, anlamsal işleme, tekrarlama ve prova gibi çeşitli etkili teknikleri kullanabiliriz. Bu teknikler özellikle yeni isimleri ve yüzleri öğrenmek için yardıma ihtiyaç duyan yaşlı yetişkinler için yararlı olabilir. Bu nedenle, bu taktikleri öğrenmek, özellikle de ebeveyniniz, büyükanneniz veya isim hatırlama konusunda zorluk yaşayan başka önemli bir kişiniz varsa, isimlerin hafızasını nasıl geliştireceğinizi anlamanıza yardımcı olabilir.
İsim Hafızası Nasıl Güçlendirilir?
İsim hafızasını güçlendirmek için bu alana özgü yöntemlerin dışında genel hafızanızı geliştirecek yöntemler size fayda sağlayacaktır.
1- Yeterli Uyku
Derin uyku evrelerinde anılar beyinde sağlamlaşıyor. Bunu takiben, REM olarak bilinen en aktif uyku döneminin, bazen şaşırtıcı şekillerde, ilgili anıların birbirine bağlanmasında rol oynadığı görülüyor. Bu nedenle dinlendirici bir gece uykusu hafıza konusundaki sorunlarınızı çözmeye destek sağlıyor.
2- Su Tüketimi
Dehidrasyon, bilişsel işlevinizi bozmanın yanı sıra ciddi hafıza kaybına da neden olabilir. Bu nedenle düzenli sıvı alımını sürdürmek çok önemlidir; hatta hafızayı güçlendirir! Bir dizi çalışmaya göre kısa süreli hafıza, hafif ila orta dereceli dehidrasyondan etkilenebilir.
3- Düzenli Egzersiz
Egzersiz, beyinden türetilen nörotrofik faktör (BDNF) dahil olmak üzere moleküler hedefleri yükselterek hafızayı geliştirir. Sinaptogenezi (öğrenme ve hafızaya aracılık eden yeni sinapsların gelişimini) destekleyen bu kimyasal faktör sayesinde bilgi almak ve uzun süreli anılar yaratmak daha kolay hale gelir.
4- Yoga ve Diğer Farkındalık Tekniklerini Uygulayın
Altı ay boyunca fiziksel duruşları, nefes egzersizlerini ve meditasyonu içeren yoga uygulamasının deneklerin dikkat süresini, işlem hızını, anlık ve gecikmeli sözel hafızasını ve gecikmiş görsel hafızasını önemli ölçüde iyileştirdiğini keşfedildi.
5- Alkol Tüketimini Azaltın
Alkol uzun vadeli anılar oluşturma yeteneğini bozar. Beynimiz, alkol bağımlılığından sonra bile inanılmaz bir uyum sağlama ve onarım yeteneğine sahiptir. Beyin, yaşamımız boyunca beyin hücreleri ve sinir yolları oluşturmaya devam eder ve nöroplastisite adı verilen uyum sağlama ve değişme yeteneği, bağımlılıktan sonra kendisini değiştirmesine, büyümesine ve yeniden düzenlemesine olanak tanır.
6- Stres seviyelerini kontrol altında tutun
Anıların oluşumu stresten etkilenebilir. Stres, insanların kısa süreli hafıza oluşturmasını ve bu kısa süreli hafızayı uzun vadeli hafızaya dönüştürmesini zorlaştırır, bu da stres altında öğrenmeyi zorlaştırır. Stresin aynı zamanda yarattığımız anı türleri üzerinde de etkisi vardır.
İsim Hafızası Neden Zayıf Olur?
Ranganath en basit açıklamayı sunuyor: o kadar da ilgilenmiyorsunuz. “Çalışmaya motive olanlar bilgiyi daha iyi hatırlama eğilimindedir. İnsanların isimlerini öğrenmek bazen itici bir güç olabilir veya o anda önemli olduğunu düşünmediğiniz geçici bir ilgi olabilir.
Ancak bu her zaman böyle değildir. Ranganath’a göre, gerçekten hatırlamak istediğinizde bile kendinizi sık sık unuturken buluyorsunuz. Bir isim kadar basit bir şeyi hatırlamak için gereken çabayı hafife alırsanız durum böyle olabilir.
Yaygın olarak kullanılan bir adı özellikle ilgi çekici bulmadığınız veya bu adı taşıyan çok sayıda kişiyi zaten tanıdığınız için unutmanız kolay olabilir. Tersine, benzersiz bir adın tanımlanması kolay olabilir ancak hatırlanması daha zor olabilir. Dahası, yaygın veya olağandışı her isim, zaten sıkışık olan zihninizde yer kapmak için rekabet etmelidir. Tüm bu yönleri göz önüne aldığımızda, bir ismi kilitlemek sandığınızdan daha fazla iş gerektiriyor.
Sadece ismi hatırlamakla kalmaz, aynı zamanda onu belirli bir yüzle de ilişkilendirirsiniz. Ranganath’a göre, hafızanızda diğer isimler ve yüzler arasında çok fazla rekabet olduğundan, bilgiyi kodlama olarak bilinen bir işleme sokmayı başarsanız bile yerini bulamayabilirsiniz. “İnsanlar sıklıkla bir şeyin daha sonra ne kadar zor olacağını hafife alıyorlar çünkü kendilerine aşırı güveniyorlar.”
Ranganath’a göre bu grup, iyi bir izlenim bırakmaya veya bir tartışmayı sürdürmeye çalışırken dikkati dağılan kişileri içerebilir. Dikkatinizi başka bir yere yönlendirmeyi seçerseniz ve yeni aldığınız bilgiyi saklamayı unutursanız, tartışmanın o kısmını zihinsel olarak yeniden gözden geçirmekte zorlanabilirsiniz.
İsim Hatırlayamama Hastalığı Nedir?
İsim hatırlamamaya yönelik bugüne kadar doğrudan bir hastalık ismi yoktur. Ancak isimleri hatırlayamamakta ileri seviyede ilerlemek alzheimer belirtisi ya da anomik afazi veya disnomi olarak bilinen hafif bir afazi türü olabilir. Belki de tüm bunların dışında farklı bir zihinsel hastalığın belirtisi olabilir. Bu aşamada doktor tavsiyesine başvurmak en doğru adımdır.